Dzień Czystego Powietrza.

14 listopada obchodzimy w Polsce Dzień Czystego Powietrza, ustanowiony kilkanaście lat temu przez działającą m.in. na rzecz jakości powietrza Fundację Arka z Bielska-Białej. W roku 2019 po raz pierwszy obchodziliśmy też pierwszy Europejski Dzień Czystego Powietrza zainicjowany przez Europejskie Stowarzyszenie Nauki Społecznościowej (ECSA) oraz grupę roboczą „Nauka społecznościowa dla czystego powietrza” działającą w Holandii.

Dlaczego w Polsce ten dzień jest tak ważny?

Polska na niechlubnej liście zanieczyszczenia powietrza od lat zajmuje czołowe pozycje.
W opublikowanym kilka dni temu najnowszym rankingu najbardziej zanieczyszczonych miasta świata w pierwszej dwudziestce znajdują się trzy polskie ośrodki. Wrocław (drugie miejsce po New Delhi – Indie), Kraków - 10 miejsce i Warszawa - 12 miejsce. To były najnowsze dane. Co roku w czołówce najbardziej zasmogowanych miejsc na świecie, najliczniejszą grupę stanowią polskie miasta. Nie od dziś wiadomo również, że zanieczyszczenie powietrza w Rybniku, Pszczynie, Nowym Targu czy Łodzi bije rekordy.

Czym jest smog i skąd się bierze?

Smog to zjawisko atmosferyczne powstałe w wyniku wymieszania się mgły z dymem i spalinami. Zachodzi najczęściej w obszarach silnie zurbanizowanych, uprzemysłowionych o dużym ruchu pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi. W polskich warunkach zjawisko smogu znacznie potęgują przydomowe kotłownie, kominki i inne środki grzewcze oparte na spalaniu. Przy bezwietrznej pogodzie, niskim pułapie chmur i intensywnej emisji różnych spalin i dymów, dochodzi do nagromadzenia szkodliwych substancji w powietrzu. Szczególnie smogowym okresem w Polsce jest sezon grzewczy w zimowym półroczu, gdy wszelkie ciepłownie, kotłownie i piece pracują na pełnych obrotach. Długo utrzymujący się smog jest zabójczy dla ludzkiego zdrowia. Jak wynika z ostatnich danych Europejskiej Agencji Środowiska, z powodu przekraczania norm emisji pyłu zawieszonego PM2,5 przedwcześnie umiera w Polsce 46,3 tys. osób rocznie. To zatrważająca liczba. To tak, jakby co 2 lata umierało takie miasto jak nasz Kalisz.

Jak uchronić się przed smogiem na co dzień?

Nie mamy bezpośredniego wpływu na politykę energetyczną naszego państwa ani na to, czym w swojej kotłowni lub piecu pali nasz sąsiad. Mamy jednak wpływ na swoje zachowanie i nawyki. 
Oto 10 sposobów na ochronę przed smogiem:

  • Ogranicz przebywanie na "świeżym" powietrzu. Czasem po prostu musimy wyjść z domu, niezależnie od tego, jakie warunki panują na zewnątrz. Warto wtedy pamiętać, że zanieczyszczenie powietrza ma na nas tym silniejszy wpływ, im dłużej na nim przebywamy. Jeśli więc wiemy, że w naszej okolicy oddychanie nie jest zbyt zdrowe, nie spacerujmy zbyt długo.
  • Ogranicz korzystanie z samochodu. Najlepiej w miarę możliwości dotrzeć jak najszybciej na miejsce,
    o ile się da, wybierając do podróży komunikację miejską (by nie pogłębiać problemu zanieczyszczenia). Jeśli musisz korzystać z samochodu, warto pamiętać o częstej wymianie filtra kabinowego. Im filtr jest bardziej zanieczyszczony, tym słabiej wyłapuje zanieczyszczenia z powietrza. Jeśli filtr kabinowy występuje w wersji z węglem aktywnym, warto w taki zainwestować.
  • Monitoruj poziom zanieczyszczenia powietrza. Zanim jednak gdziekolwiek wyjdziemy, warto sprawdzić stronę Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska powietrze.gios.gov.pl lub aplikację mobilną, aby dowiedzieć się, jak obecnie wygląda stan powietrza w naszej okolicy. Jeśli zanieczyszczenie jest bardzo wysokie, zastanówmy się, czy koniecznie musimy teraz wychodzić. Być może powietrze poza godzinami szczytu albo następnego dnia będzie znacznie lepsze, więc jeśli sprawa nie jest szczególnie ważna, to warto ją przełożyć.
  • Zaopatrz się w maseczkę antysmogową. W Polsce może dalej patrzymy krzywo na takie środki zaradcze, ale w wielu miastach na świecie maski przeciwpyłowe są tam na porządku dziennym. Dobre modele potrafią zatrzymać prawie 100% zanieczyszczeń. Jeśli mieszkasz na wyjątkowo zanieczyszczonym terenie, musisz często wychodzić z domu i spędzasz dużo czasu na "świeżym” powietrzu, to zastanów się nad taką inwestycją.
  • Zastosuj suplementację diety. Zadbaj o swoją dietę. Witaminy A, C, E oraz selen, pomogą zneutralizować nadmiar wolnych rodników w organizmie, które powstają na skutek oddychania zanieczyszczonym powietrzem.
  • Wyjeżdżaj pooddychać czystym powietrzem. Jeśli masz możliwość, staraj się możliwe często spędzać czas poza miastem. Nawet parę dni bez zanieczyszczeń i smogu może pomóc Twojemu organizmowi. Uwaga: często na przedmieściach jest znacznie gorzej niż w mieście. Nim wyjedziesz odpocząć od smogu, upewnij się, że tam, gdzie jedziesz, nie ma jeszcze większego problemu. Znanym przykładem jest miasto Zakopane, utożsamiane z czystym, górskim powietrzem. W Zakopanem powietrze ma często słabszą jakość niż w polskiej stolicy smogu, czyli w pobliskim Krakowie.
  • Oddychaj przez nos. Nos jest naturalnym filtrem powietrza. Oddychanie nosem jest znacznie zdrowsze niż oddychanie ustami.
  • Staraj unikać się ruchliwych ulic. Wokół nich gromadzi się bardzo dużo zanieczyszczeń wywołanych przez samochody. Jeśli masz możliwość, to nie podróżuj też w godzinach szczytu, właśnie wtedy zanieczyszczenie jest bardzo wysokie.
  • Zwracaj uwagę także na warunki atmosferyczne. Kiedy jest ciepło, pada deszcz i wieje wiatr - prawdopodobnie powietrze jest dobre, ponieważ ludzie nie ogrzewają mieszkań, wraz z deszczem na ziemie opadają pyły, a wiatr rozwiewa resztę, która znajduje się w powietrzu. Natomiast kiedy jest chłodno i bezwietrznie, to możemy być prawie pewni, że powietrze jest gorszej jakości - spalanie się zwiększa, aby ocieplić budynki, więcej ludzi podróżuje samochodami, aby uniknąć zimna, pył zatrzymuje się w powietrzu i nie jest rozwiewany.
  • Zaopatrz się w dobrej jakości oczyszczacz powietrza. Szczególnie polecane są oczyszczacze z filtrami HEPA H13 i węglowymi, które mają czujnik jakości powietrza tak jak: Sharp KC-A50EUW. Kiedy wychodzisz z domu, zamykaj okna, które wychodzą na ulicę. Możesz zostawić też włączony oczyszczacz powietrza, tak aby po powrocie, móc odetchnąć czystym powietrzem.

Oczywiście praktycznie niemożliwe jest stosowanie się zawsze do wszystkich tych porad. Nikt raczej nie zrezygnuje z wyjścia do szkoły, do pracy, bo na zewnątrz nie wieje wiatr. Można jednak wcześniej zadbać o swoją dietę, założyć maskę i pojechać do pracy mniej uczęszczanymi ulicami. Przed wyjściem na spacer sprawdź stan powietrza, może uznasz, że jednak lepiej pozostać w domu? Wszystko to wpływa na nasz stan zdrowia, więc dbajmy o nie w miarę możliwości.

                                                                                                          Maciej Głowacki - pedagog